ارزیابی ریسک

ارزیابی ریسک:

     ارزیابی ریسک یک آزمایش دقیق از چگونگی ایجاد آسیب به افراد و خسارت به اموال و  دارائی ها می باشد. بنابراین در ارزیابی ریسک می توان نتیجه گرفت که آیا اقدامات کنترلی انجام شده اند یا فعالیت های بیشتری برای پیشگیری از آسیب و صدمه وجود دارد؟ به عنوان مثال الکتریسیته می تواند جان انسان ها را بگیرد. اما ریسک این کار ( گرفتن جان انسان ها) در یک محیط اداری بسیار غیرقابل دسترس است به شرطی که سیمها و اجزای برق دار به طور کافی  عایق بندی شده و جعبه ها و تابلوهای تجهیزات برقی اتصال به زمین شده باشد.

چگونگی ارزیابی ریسک:

    ارزیابی ریسک دارای 5 مرحله به شرح زیر می باشد:

1-      شناسایی خطرات

2-      تعیین اینکه چه کسی و چگونه صدمه خواهد دید.

3-      برآورد ریسک خطرات و تعیین اینکه آیا احتیاط های در نظر گرفته شده کافی است یا نیاز به احتیاط های بیشتر دارد؟

4-      ثبت دقیق یافته ها

5-      مرور ارزیابی صورت گرفته شده و در صورت لزوم بازنگری و تجدید نظر آنها

        مراحل بالا فرایند بسیار پیچیده ای نمی باشند. در بسیاری از سازمانها، ریسک ها به خوبی شناخته شده اند و تدابیر کنترلی به سهولت اجرا می شوند. به عنوان مثال کارکنانی که بارهای سنگین را جابجا می کنند احتمال ایجاد درد در ناحیه کمر آنها بسیار بالا می باشد و یا محل هایی که به علت ناهموار و لغزنده بودن زمین احتمال زمین خوردن در آنجا بالا است. بررسی های صورت گرفته شده باید به گونه ای باشند که عوامل ایجاد کننده آسیب و ضرر و زیان شناسایی گردند.

     در سازمان ها و کارخانجات کوچک ارزیاب با مشاهده فرایند می تواند ارزیابی خود را انجام دهد، اما در    سازمان ها و کارخانجات بزرگ استفاده از یک مشاور درون سازمانی که به کلیه امور ایمنی و بهداشتی سازمان و فرایند موجود در آن آگاه است بسیار مفید می باشد. ارزیاب باید دارای اطلاعات مفید و موثری در زمینه چگونگی انجام کار باشد تا بتواند ارزیابی ریسک خوبی را انجام دهد.

در هنگام ارزیابی ریسک باید به نکات زیر توجه خاصی مبذول گردد:

خطر:

    هر چیزی که می تواند به فرد صدمه برساند مانند مواد شیمیایی، الکتریسیته، کار برروی نردبان.

ریسک:

   شانس صدمه دیدن یک فرد از خطر به مقدار زیاد و یا کم.

1-     شناسایی خطرات:

      اولین مرحله در ارزیابی ریسک شناسایی خطراتی است که می تواند باعث ایجاد آسیب و صدمه به افراد و دارایی ها شود. اگر خود شما ارزیابی ریسک را انجام می دهید، در محیط کارتان قدم زده و به دنبال خطراتی که  می توانند باعث صدمه شوند بگردید. خطرات کوچک را نادیده گرفته  و بر روی خطرات بزرگ و مهم تمرکز کنید، خصوصاً خطراتی که می توانند صدمات جدی را به بار آورده و یا بیش از یک نفر را تحت تأثیر قرار دهد. نظر کارگران را جویا شوید. ممکن است آنها چیزهایی را ببینند که به آسانی قابل رویت نباشد. دستورالعمل های تولید کنندگان یا برگه های اطلاعات ایمنی باید مطالعه شود تا خطرات پیدا شوند.

    هنگامیکه یک فرد به طور مداوم در یک پست کاری مشغول به کار است خطرات آن محل برای وی عادی شده و به آنها توجهی نمی کند، بنابراین در اینجا ممکن است چندین نوع خطا در برنامه ارزیابی ریسک ایجاد شود. برای کمک در شناسایی خطرات می توان از موارد زیر کمک گرفت:

• مشاهده محل و فرایند، در این حالت ارزیاب ریسک به محل کار رفته و با دقت عواملی را که باعث صدمه می شوند جستجو کرده و ثبت می کند.
• پرسش از کارکنان یا نماینده آنها، این افراد ممکن است نکاتی را بدانند که صریحاً آشکار نیستند.
• رجوع به سایت HSE. (www.hse.gov.uk)
• تماس با HSE. (08453450055 یا 084456096006)
• بررسی تجهیزات سازمان و برگه اطلاعات مواد شیمیایی در صورتی که آنها در شناسایی خطرات مفید و موثر باشند.
• مشاهده و بررسی اسناد بیماری ها و حوادث گذشته که در شناسایی خطرات بسیار مفید می باشند.
• و ...

2-     تعیین اینکه چه کسی و چگونه صدمه خواهد دید.

    برای هر خطر لازم است که افراد در معرض آن نیز مشخص گردند. این امر برای تعیین و انتخاب بهترین راه مدیریت ریسک بسیار مفید می باشد. این به معنای تهیه لیستی از همه افراد شامل اسم آنها نمی شود اما باید گروهایی از افراد که در معرض خطر هستند را مشخص سازد. در هر صورت تعیین اینکه چگونه ممکن است آنها در معرض آسیب قرار گیرند، یعنی نوع بیماری ها و صدمات که ممکن است ایجاد شود، بسیار مهم می باشد. به عنوان مثال کسی که جعبه ها را در قفسه های انبار قرار می دهد ممکن است دچار آسیب در ناحیه کمر به علت بلند کردن تکراری جعبه گردد.

نکته:

  برخی از افراد به علت ویژگی خاص آنها مانند افراد جوان و تازه کار، زنان باردار، افراد خدماتی، بازدید کننده ها، پیمانکاران، کارگران تعمیرکار و افراد با عدم توانایی کامل ممکن است در معرض ریسک های ویژه و خاصی قرار داشته باشند.

3- برآورد ریسک خطرات و تعیین اینکه آیا احتیاط های در نظر گرفته شده کافی است یا نیاز به احتیاط های بیشتر دارد؟

     بعد از شناسایی خطرات و تعیین افراد در معرض خطر و نوع آسیب باید در ارتباط با کاهش خطرات و ریسک های ناشی از آن تصمیم گیری صورت بگیرد. باید احتمال صدمه رسانی و خسارت وارد کنی هر خطر را در نظر گرفت. این کار تعیین خواهد کرد که آیا نیاز به تلاش بیشتر برای کاهش ریسک وجود دارد یا خیر؟ حتی بعد از در نظر گرفتن کلیه احتیاط های لازم برخی از ریسک ها معمولاً باقی می مانند. لذا باید تصمیم گرفت که آیا  ریسک های باقی مانده بالا، متوسط و یا کم است. قبل از هر چیز باید در نظر گرفت که آنچه طبق قانون ضروری است انجام گرفته شده باشد. به عنوان مثال طبق قانون باید تدابیری برای پیشگیری از در دسترس بودن اجزای خطرناک ماشین آلات در نظر گرفته شود. در مرحله دوم باید توجه شود که آیا استانداردهای صنعتی قابل استفاده در محیط کار رعایت شده است یا خیر؟ حتی اگر استانداردها هم رعایت شده باشد چنانچه موردی برای پیشگیری یا کاهش ریسک به نظر برسد باید به مورد اجرا گذاشته شود. هدف اصلی کوچک کردن و پایین آوردن ریسک ها می باشد. در کاهش یا کنترل خطرات اول باید فکر از بین بردن و سپس به فکر کاهش و کنترل آن باشیم. اصول کنترل خطر یا کاهش ریسک ها به شرح زیر است:

-          تلاش در انتخاب حالت های با ریسک پایین

-          پیشگیری از دسترسی به خطرات ( مثلاً با حفاظ گذاری)

-          سازماندهی کار در جهت کاهش قرار گیری در معرض خطر

-           پرداختن به استفاده از وسائل حفاظت فردی

-          تهیه امکانات رفاهی و بهداشتی( مانند امکانات برای شتشو به منظور از بین بردن آلودگی ها و انجام کمک های اولیه)

        لازم به توضیح است که ارتقاء سطح ایمنی و بهداشت هزینه زیادی لازم ندارد. مثلاً نصب یک آینه در یک پیچ خطرناک در کاهش حوادث رانندگی بسیار موثر است و یا قرار دادن مواد زبر در سطوح و پله های لغزنده بسیار ارزان بوده ولی در کاهش ریسک بسیار موثر می باشد. فراموش نشود که عدم موفقیت در به کارگیری احتیاط ها و روش های پیشگیری ساده می تواند هزینه های زیادی را به بار آورد. طبیعی است که همه موارد فوق الذکر باید در قسمت های مختلف محیط کار به مورد اجرا گذاشته شوند.

     نکته مهم دیگر آنکه هر فردی باید افراد دیگری را که ممکن است در معرض ریسک کارهای خود قرار بگیرد آگاه سازد و موارد احتیاطی و پیشگیرانه را به آنها نشان و آموزش دهد و باید در ارتباط با ریسک هایی که از کارهای دیگران به فرد  وارد می شود نیز همین کار صورت پذیرد.

     4- ثبت یافته ها

       همه موارد فوق الذکر شامل خطرات شناسایی شده، تعداد افراد در معرض خطر و برآورد ریسک خطرات، تدابیر و روش های به کار گرفته شده برای از بین بردن و کاهش ریسک آنها، آگاهی های داده شده به دیگران شامل همکاران و افراد دیگری که در مجاورت محیط کار رفت و آمد دارند و ... باید ثبت شود. روش های اطمینان از مناسب بودن و کافی بودن ارزیابی ریسک شامل موارد زیر می باشد:

• بررسی و کنترل مناسبی انجام شده است.
• افرادی که تحت تأثیر قرار گرفته اند مشخص شوند.
• همه خطرات مهم با در نظر گرفتن تعداد افراد در معرض و نوع آسیب تشخیص داده شده است.
• کنترل ها، احتیاط ها و روش های پیشگیری به کار رفته مناسب و قابل قبول بوده و ریسک های باقی مانده قابل قبول باشد.

   همه مستندات که در بالا مورد اشاره قرار گرفتند باید برای مدت های طولانی نگهداری شوند. از این مستندات می توان برای موارد زیر استفاده نمود:

-          به عنوان مدارک لازم برای دفاع در دادگاه ها

-          برای ارائه به بازرسین وزارت کار یا سایر ارگان های مسئول

-          برای بررسی های مجدد به منظور اطمینان از انجام ارزیابی ریسک مناسب و کافی

-          برای آموزش افراد جدید در زمینه ارزیابی ریسک در سال های آینده

-          بازنگری تمام مستندات به منظور اصلاح نواقص و نکات فراموش شده

    در تعداد زیادی از صنایع اگر تشخیص داده شود که اقدامات اصلاحی مناسبی وجود دارد باید این اقدامات را به صورت یک برنامه اولویت بندی شده قرار داد و کارها را از چیزهای مهم آغاز کرد. یک برنامه قانون مند خوب اغلب باید شامل موارد زیر شود:

• اقدامات اصلاحی کم هزینه که به آسانی بتوان به آن دست یافت، شاید به عنوان یک راه حل موقتی پذیرفته شود تا اینکه برنامه کنترل های اساسی در محل اجرا شود.
• راه حل های طولانی مدت برای برخی از ریسک ها احتمال وقوع حوادث و بیماری ها را بیشتر می کند. در نتیجه برای اجرای این راه حل ها باید برنامه ریزی مناسبی صورت بگیرد.
• آموزش و آگاهی کارکنان در ارتباط با ریسک های اصلی که باقی می ماند و چگونگی کنترل آنها
• بررسی مدون برای اطمینان از اینکه تدابیر کنترلی در محل اجرا شده و وجود دارد.
• مشخص نمودن وظایف و مسئولیت ها، چه کسی، در کجا و چه موقع کار را انجام خواهد داد.

5-     مرور ارزیابی صورت گرفته شده و در صورت لزوم بازنگری و تجدید نظر آنها

   چنانچه تغییراتی در محیط کار ایجاد شود، مثلاً فرایند جدیدی به کار گرفته شود، تجهیزات و ماشین آلات نو در محیط کار نصب شود، افراد جدید به کار گرفته شوند، تغییرات عظیمی در شرایط محیطی ایجاد شود و ... باید ارزیابی ریسک مجدداً انجام شده و نکات کمبود موجود در ارزیابی های قبلی رفع گردد به گونه ای که ارزیابی موجود به روز باشد. در بازنگری باید به سئوالات زیر پاسخ داده شود:

-          آیا تغییری در سازمان و فرایند صورت گرفته شده است؟

-          آیا اقدام اصلاحی وجود دارد که بتوان آن را انجام داد؟

-          آیا کارگران دارای مشکلی در زمینه ایمنی و بهداشت هستند؟

-     آیا فرد بازنگری کننده ارزیابی دانش کافی در ارتباط با هر چیزی که مربوط به حوادث و    near miss ها می شود را دارا می باشد؟

-          و ...

نکته بسیار مهم در این مرحله، این است که چنانچه در طول سال تغییری در فرایند صورت بگیرد باید در همان لحظه ارزیابی ریسک را بررسی نموده و در صورت ضرورت آنرا اصلاح نمود.