راهکارهای مناسب جهت افزایش ضریب ایمنی و کنترل ضایعات پیمانکاران

راهکارهای مناسب جهت افزایش ضریب ایمنی و کنترل ضایعات پیمانکاران نویسنده : شهرام کیخایی - امور برق نیشابور مقدمه در سالهای اخیر بکار گیری بخش خصوصی به عنوان بازوان اجرائی شرکتهای توزیع از سرفصلهای سیاست این شرکتها بوده و از طرفی با وجود عملیاتی شدن این موضوع در برخی از زمینه ها متاسفانه آنگونه که شایسته بخش خصوصی است از سوی شرکتهای توزیع به آنها توجه نشده است . همه ساله حوادث گوناگونی در بخش خصوصی صنعت برق روی میدهد و خسارات جانی و مالی متعددی به بار میآید .جهت پیشگیری از وقوع حوادث , ابتدا میبایست علل حوادث را بررسی و پردازش نمود تا از تکرار حوادث مشابه جلوگیری گردد. از جمله مدلهایی که به بررسی علل حوادث میپردازد مدل سیستمی میباشد.با پیشرفت نظریه سیستمها برخی از محققین علوم ایمنی , حوادث را در قالب سیستم یا شبکه بیان نموده اند دراین مدل شبکه انسان- ماشین –محیط مطرح گردیده , که نظام انسان – ماشینی نامیده میشود دراین سیستم در صورت کار صحیح کل شبکه و نظام نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد و در صورت عدم کارکرد صحیح هر یک از سه عامل فوق الذکر حادثه بوجود خواهد آمد . در این مقاله سعی میگردد بر اساس مدل مذکور ابتدا نقش عوامل موثر در بروز و پیشگیری از بروز حوادث مشخص گردیده و سپس راهکارهایی جهت افزایش ضریب ایمنی و کنترل ضایعات پیمانکاران ارائه گردد.و در انتها یکی از روشهای آماری جهت بررسی وضعیت ایمنی پیمانکاران ارائه میگردد. جایگاه فعلی بخش خصوصی از لحاظ ایمنی و کنترل ضایعات1 تا کنون فرهنگ رعایت موارد ایمنی از دیدگاه بخش خصوصی با توجه به عدم بستر سازی مناسب از سوی شرکتهای توزیع نتوانسته است جایگاه مناسبی در فعالیتهای این بخش کسب نماید. در این دیدگاه , ایمنی و کنترل ضایعات صرفاً هزینه ساز بوده و کاهش سرعت اجرای طرحهای در دست اقدام را در بر خواهد داشت .در این قسمت مولف , با معرفی نقش سه عنصر مدیریت ,پرسنل اجرائی و تجهیزات در بروز و پیشگیری از حوادث سعی دارد نقش عناصر فوق را بعنوان عناصر کلیدی در بروز و پیشگیری از وقوع حوادث تشریح نماید . 1_1.نقش مدیریت بخش خصوصی در بروز وپیشگیری از حوادث بادر نظر گرفتن وظایف مدیریت بخش خصوصی که شامل (برنامه ریزی –ساماندهی –هماهنگی –رهبری –کنترل و نظارت )میباشد بدیهی است در صورت فقدان هر یک از موارد مذکور بخش خصوصی دچار چالشهای اساسی میگردد. در بخش توزیع, شرکتهای خصوصی شاغل عمدتاً دارای معضلاتی بوده که عبارتند از : 1_1_1.از دیدگاه فتی و اجرائی: غیر متخصص وغیر فنی بودن مدیران بخش خصوصی . واگذاری مسئولیت به افراد بی تجربه و غیر فنی. عدم توجه به بازرسی و کنترل ضایعات . 1_1_2.از دیدگاه آموزش و گزینش : عدم توجه به آموزش فنی و ایمنی پرسنل اجرایی. نبود سیستم گزینش مناسب در بخش خصوصی جهت انتخاب صحیح پرسنل اجرایی. 1_1_3.از دیدگاه اقتصادی: چند شغله بودن مدیران بخش خصوصی . نبود فرهنگ سرمایه گذاری در ایمنی . عدم توانایی رقابت در بازار و زیان دهی . واگذاری پروژه برنده شده در مناقصه به شرکتهای دست دوم فاقد صلاحیت. کارفرمایان با دیرکرد ارسال بیمه کارگری موجبات تضییع حقوق آنان را فراهم آورده و این امر باعث کسری مدت زمان پرداخت بیمه کارگران میگردد. 1_1_4.از دیدگاه ایمنی و کنترل ضایعات عدم توجه به نگهداری صحیح تجهیزات و یراق آلات . عدم توجه به خرید لوازم و ابزارهای صحیح ایمنی پیمانکاران. عدم توانایی برآورد ( متره) طرح در دست اقدام. عدم توانایی در تخمین زمان مورد نیاز اجرای طرح. فرار از قیود نظارتی قرارداد. بدیهی است بخش خصوصی در صورت برخورداری از مدیریت توانا , فارغ از موارد فوق , میتواند نسبت به شناخت مشکلا ت اجرایی و ارائه راهکارهای مناسب و رفع موارد مذکور اقدام نماید و در نتیجه زمینه های بروز حوادث کاهش مییابد 1_2.نقش پرسنل اجرائی بخش خصوصی در بروز و پیشگیری از حوادث در بخش خصوصی مدیران جهت کاهش هزینه ها در تلاشند از پرسنلی با حقوق و مزایایی پایین تر استفاده نمایند.بدیهی است افرادی با تخصص و آموزش دیده , طلب اجرت بالاتر را نموده و در صورت عدم نظارت کافی در حین اجراء , این شرکتها تمایل دارند از پرسنل و کارگرانی حتی در سطح روز مزد استفاده نمایند.در مجموع بخش کارگری با شرایط ذیل زمینه ساز بروز حوادث خواهند بود 1_2_1.از دیدگاه فنی و اجرائی عدم شناخت کارگران غیر فنی از شبکه برقدار و یا بی برق (تحویل گرفتن شبکه بدون نصب اتصال زمین موقت در طرفین محل کار جابجایی خودسرانه محلهای پیکتاژ شده 1_2_2.از دیدگاه آموزش عدم اطلاع کارگران آموزش ندیده از استانداردهای توزیع افزایش دوباره کاری در اجرای طرحهای توزیع 1_2_3.از دیدگاه اقتصادی افزایش هزینه اجرای طرح با دوباره کاریها ی حاصل از عدم اطلاع درگیری فکری و فشار اقتصادی ناشی از پایین بودن سطح درآمد 1_2_4. از دیدگاه ایمنی و کنترل ضایعات پوشش نامناسب و غیر ایمن در محل کار(عدم استفاده از لباس کار مناسب) دپوی نامناسب تجهیزات و یراق آلات عدم رعایت حریم خطوط توزیع در حین کار خصوصیات شخصیتی کارگران منجمله بی باکی کم حوصلگی و سن بالا و پیری و خصوصیات جسمی نبود فرهنگ استفاده از ابزار ایمنی عدم ثبات کاری و موقت بودن فعالیت اجرائی کار عدم اطمینان از حمایت بخش خصوصی در طی دوره درمان ناشی از سوانح کار هر گونه قطع و وصل خودسرانه شبکه توزیع عدم بکارگیری علائم هشدار دهنده در حین پهن نمودن سیم شبکه در مسیر عبور و مرور خودروها و عابرین پیاده ترس از دست دادن موقعیت کاری , بعضاً سبب میگردد کارگران با فشار کاری بیش از حد تحملشان برخورد نماید 1_3.نقش تجهیزات در بخش خصوصی در بروز حوادث در سال 1930 فلسفه ایمنی هنریچ مطرح شد “دستگاهها حادثه آفرین نیستند بلکه فاکتور انسانی است که حادثه آفرین است”, لذا همچنانکه در مباحث قبلی مطرح گردید , عامل انسانی با بکارگیری تجهیزات فرسوده و یا غیر استاندارد زمینه های بروز حوادث را فراهم میآورند بخش خصوصی در تلاش است با کاهش هزینه ها و گریز از قیود هزینه ساز قرارداد , نسبت به کاهش هزینه ها و افزایش سود اقدام نماید این نگرش اقتصادی سبب میگردد : 1_3_1.از دیدگاه اقتصادی بکارگیری تجهیزات ارزان قیمت عدم بکارگیری از خودرو آماده در محل کار کاهش زمان اجاره ماشین آلات سنگین و بالا بردن سرعت اجرای کار(بعنوان مثال در کانال کنی این امر موجبات صدمه زدن به تاسیسات زیر زمینی شهری میگردد) عدم بکارگیری از وسایل هشدار دهنده مناسب در محل کار جابجایی کارگران با خودروهای باربری 1_3_2.از دیدگاه فنی عدم استفاده از جرثقیل با تناژ مناسب جهت نصب تیر عدم بکارگیری زنجیرمخصوص جهت جابجایی تجهیزات با جرثقیل عدم بکارگیری بالابر جهت نصب تجهیزاتی که نصب آنها نیاز به بالابر دارد همانطوریکه در ابتدای مقاله مطرح گردید در مدل سیستمی نقس انسان و ماشین توأماً در بروز حوادث موثر بوده و در مطالعات میزان ایمنی بخش خصوصی , میبایست با دید علمی و آماری با مطالعه حوادث رخ داده نسبت به بررسی ریشه های حادثه اقدام نمود . در ادامه مقاله نقش شرکتهای توزیع و اداره کار به عنوان اهرمهای تنبیه و تشویق بخش خصوصی بررسی میگردد 2.ارائه راهکارهای افزایش ضریب ایمنی بخش خصوصی 2_1.نقش شرکتهای توزیع در پیشگیری از حوادث در بخش خصوصی شرکتهای توزیع بعنوان کارفرمای بخش خصوصی مطابق قانون کار و قراردادهای تنظیم شده با بخش خصوصی تمایل دارند تا جائیکه ممکن است قیود دارای بارحقوقی قرارداد را , به پیمانکار محول نموده و از مفاد مسئولیت زا گریز نمایند از سوی دیگر شرکتهای توزیع خود پیمانکار شرکتهای برق منطقه ای بوده و با فرض اعتبار ثابت دولتی , مایلند با کاهش مبلغ ریالی قراردادهای خود با بخش خصوصی , حجم عملیات بیشتری را واگذار نمایند راهکارهای پیشنهادی در خصوص افزایش ضریب ایمنی توسط شرکتهای توزیع در بخش خصوصی از چهار دیدگاه , به شرح ذیل پیشنهاد میگردد : 2_1_1.از دیدگاه بستر سازی 2_1_2. از دیدگاه آموزش و نظارت 2_1_3. ازدیدگاه اقتصادی 2_1_4.از دیدگاه اجرائی 2_1_1.از دیدگاه بستر سازی ارزشیابی ایمنی بخش خصوصی و تعیین شرکتهای پیمانکاری نمونه ایمنی در هرسال در سطح شرکت دعوت از بخش خصوصی جهت شرکت در همایشهای ایمنی و لحاظ نمودن زمان جهت ابراز نظرات این بخش هماهنگی با ادارات کار در خصوص بازدید های نظارتی از فعالیت بخش خصوصی و درصورت عدم رعایت ایمنی , تهیه اخطار و ارسال رونوشت به اداره کار لحاظ قیودی در قرارداد جهت کسر مبلغی از قرارداد در صورت عدم رعایت موارد ایمنی آموزش مکرر پرسنل اجرایی بخش خصوصی با برگزاری دوره های مدون تهیه و تدوین دستورالعملها و جزوات ایمنی تهیه و تکثیر فرمهایی جهت بررسی شرایط روحی کارگران شاغل در محل کار گزینش افراد متقاضی در دوره سیمبانی شبکه های هوایی تعریف بندی در قرارداد جهت پیش پرداخت برای تجهیز کارگاه و تهیه تجهیزات ایمنی مورد نیاز طرح با بخش خصوصی تعریف گردش کار مناسب در رعایت نکات ایمنی توسط پیمانکاران در سیستم تضمین کیفیت با توجه به اقدامات شایسته در شرکتهای توزیع در خصوص برونسپاری و بکارگیری پیمانکار , متاسفانه دیدگاه پیمانکار ستیزی در لایه هایی از شرکت های توزیع وجود دارد که میبایست فرهنگ مناسب جایگزین گردد 2_1_2. از دیدگاه آموزش و نظارت سرکشی و بازدید از محل کار گروه اجرائی افزایش ناظران جهت بازدید مستمر از محل کار بخش خصوصی بکارگیری روشهای آماری در تعیین صلاحیت ایمنی پیمانکاران که در انتهای مقاله به آن اشاره میگردد برگزاری دوره های آموزش سیمبانی شبکه های هوایی با همکاری سازمان فنی و حرفه ای بکارگیری سیمبانهای آموزش دیده حداقل به مدت محدود همراه با گروههای تعمیرات شرکت های توزیع جهت آموزش عملی 2_1_3. ازدیدگاه اقتصادی پیش بینی و تعیین نرخ معقول اجرای طرحهای توزیع شایسته است شرکتهای توزیع با توجه به توان مالی که در اختیار دارند , نسبت به ساخت ,بررسی و معرفی تجهیزاتی که با تکیه بر فن آوری روز میتواند نقش موثری در ارتقاء ایمنی کارگران ایفاء نماید اقدام ورزند 2_1_4.از دیدگاه اجرائی فشار بر پیمانکاران در بازه های زمانی , همانند پایان سال جهت بستن پروژههای در دست اقدام , میتواند زمینه ساز بروز حوادث باشد 2_2.نقش ادارات مهندسی و نظارت شرکتهای توزیع در پیشگیری از حوادث در بخش خصوصی ادارات مهندسی و نظارت بعنوان ناظرین و طراحان شبکه های توزیع میتوانند نقش بسزائی در پیشگیری از وقوع حوادث در بخش خصوصی داشته باشند و این امر با تکیه بر اطلاعات فنی و بازدیدهای مکرر ناظرین میتواند محقق گردد با عنایت به اینکه سیاست شرکتهای توزیع بسمت برونسپاری کارها به بخش خصوصی و پررنگ نمودن نظارت بر این بخش میباشد , متاسفانه ادارات مهندسی و نظارت هم از کمبود نیرو رنج برده و این امر مضافاً با گسترش فزاینده ی شهرها پررنگتر میگردد.لذا جهت افزایش بهره وری نیروهای فعلی موارد ذیل در راستای کاهش حوادث احتمالی پیشنهاد میگردد 2_2_1.در بخش طراحی در تهیه شرح فنی کتابچه پروژه , راهنماییهای مناسب در خصوص خطرات احتمالی شبکه های توزیع و رعایت نکات ایمنی لحاظ گردد در تهیه شرح فنی پروژه , خطوط برقدار مشحص گردد در شرح فنی پروزه لزوم همراه داشتن دوعدد اتصال زمین توسط پیمانکار در صورت درخواست خاموشی قید گردد. در شرح فنی پروژه مشخص گردد کلیه شبکه های موجود برقدار تلقی گردد طراح میبایست در ابتدای تهیه طرح استعلامهای مورد نیاز از ارگانهای خدماتی تهیه نماید علائمی جهت هشدار ایمنی به مجری , در طرح تهیه و در نقشه لحاظ گردد در ریز لوازم پروژه کالاهای هشدار دهنده همچون نوار اعلام خطر برآورد گردد تعداد خاموشیهای مورد نیاز طرح دقیقاً برآورد و لحاظ گردد مقدار حریم خطوط فشار متوسط و فشارضعیف و تاسیسات دستگاههای خدماتی همچون آب و گاز در تهیه طرحها رعایت گردیده و در صورت عدم امکان رعایت حریم با مدیریت مربوطه مکاتبه گردد. شرایط محیطی و بومی در تهیه طرحها لحاظ گردیده و درصورت نیاز به شاخه زنی مقدار هزاین مرتبط در ریزهزاین پروژه برآورد گردد در تهیه پروژههای نقاط مختلف در محلهایی که امکان نصب تیر وجود ندارد از جعبه های پلیمری استفاده گردد در طرحهای تهیه شده نقاط مانور دقیقاً مشخص و به مجری گوشزد گردد عدم آیند ه نگری طراح , میتواند زمینه ساز دوباره کاری و اطا له وقت پیمانکار گردد پراکندگی طرحهای توسعه شبکه و از سویی عدم اطلاع پیمانکار از جغرافیای منطقه میتواند موجبات سردرگمی و زیان دهی پیمانکار گردد با انجام هماهنگی با اتفاقات از تحویل خاموشی به گروههایی که , با توجه به نظر استاد کار اتفاقات توانایی انجام عملیات محوله را , در مدت زمان درخواست شده ندارند, ممانعت گردد 2_2_2.در بخش نظارت قبل از اجرای طرح در خصوص مراحل نظارتی و نحوه اجرای طرح پیمانکار , توجیه گردد در زمان پیکتاژ مجدداً طرح را از نظر اجرائی بررسی و توصیه های لازم به پیمانکار گوشزد گردد ناظر پیمانکار را موظف نماید در صورت برخورد با هرگونه موردی که از دیدطراح پنهان مانده با طراح و ناظر هماهنگ نماید ناظر با مشاهده هر گونه نقض موارد ایمنی , موضوع را کتباً به پیمانکار ابلاغ نموده و در صورت تکرار مطابق ضوابط شرکت و مفاد قرارداد برخورد نماید ناظر سعی نماید بازدیدها و سرکشیهای مداومی از محل کار گروه اجرایی صورت دهد برخورد سلیقه ای با طرح موجبات دوباره کاری و زیان دهی پیمانکاران را فراهم میآورد 2_3.نقش مسئولین ایمنی شرکتهای توزیع در پیشگیری از حوادث اعتلای جایگاه مسئولین ایمنی بعنوان متولیان نظارت بر رعایت نکات ایمنی و کنترل ضایعات در سطح شرکت های توزیع میتواند سهم بسزائی در افزایش ایمنی بخش خصوصی , ایفاء نماید . متاسفانه علیرغم دیدگاه مثبت شرکتهای توزیع در افزایش تعداد پرسنل ایمنی , تاکنون اقدامی مثبت انجام نگرفته است , لذا با افزایش هر روزه پیمانکاران فعال در سطح شرکت پیشهاد میگردد پست مسئول ایمنی در بخش پیمانکاری ایجاد و حتی الامکان در سطح امورها در اداره