خطرات زیست محیطی انرژی هسته ای

کلیک بر روی ادامه مطلب


خطرات زیست محیطی انرژی هسته ای
مسعود فاتح
مهندس "مهران ارشادی فر" تحیلگر حوزه نفت و گاز با ارسال گزارشی کارشناسی ضمن مقایسه ای میزان آلودگی زیست محیطی ناشی از بکارگیری انرژی هسته ای نسبت به انرژی های فسیلی، روند توسعه ی نیروگاه های اتمی در دو دهه گذشته در آمریکا، فرانسه ، آلمان و انگلیس را مورد بررسی قرار داده است.

به گزارش تجدیدنظر در بخشی از این دست نوشته آمده است: وزیر محترم نفت ، منابع نفت قابل استحصال کشور را بیش از 130 میلیارد بشکه عنوان کرده است که آژانس های بین المللی نیز آن را تأیید می کنند. یعنی با روند موجود، حداقل برای یک صد سال آینده می توانیم از منابع نفت خود استفاده کنیم، آنهم در صورتی که منابع جدیدی کشف نشود.

شایان ذکر است که میزان نفت قابل استحصال در حال حاضر حدود چهار برابر میزانی است که در ابتدای انقلاب برآورد می شد و هنوز بسیاری از مناطق ایران مورد اکتشاف قرار نگرفته است.

در مورد گاز وضع از این هم بهتر است و ایران به عنوان دومین کشور دارای منابع گازی، حدود ۲۰ درصد از منابع گازی جهان را در اختیار دارد که تا ۲۰۰ سال آینده می تواند از آن بهره مند شود. از طرف دیگر سیستم تولید، عرضه و مصرف انرژی در کشور آنقدر نا کارا و ابتدائی است که برخی معتقدند بیش از ۵۰ درصد انرژی در کشور تلف می شود و با برنامه ریزی درست می توان سیستم انرژی را مدیریت نمود و سالانه مبلغی معادل صادرات نفت را به منابع درآمدی کشور افزود.
ما هنوز از همه ی ظرفیت کشور برای دست یابی به برق آبی (که واقعاً انرژی پاک محسوب می شود) استفاده نکرده ایم، اگر چه در زمینه ی احداث سد و تولید برق آبی قدم های مهمی برداشته شده است ولی هنوز ظرفیت بسیاری باقی است که می تواند با سرمایه گذاری مناسب به کار گرفته شود.

با نگاهی به خطر ات نیروگاه های هسته ای می توان دریافت که هنوز هم نفت و گاز از جمله کم خطرترین انرژی ها در دنیا به شمار می آیند.

مساله ی نیروگاه چرنوبیل که در سال 1986 اتفاق افتاد، زنگ خطری را به صدا درآورد که به یک شوک عظیم در حوزه ی تولید برق هسته ای تبدیل شد. احتمال نشت تشعشعات اتمی علاوه بر مشکل لاینحل زباله های اتمی ، مردم و نخبگان جامعه را متوجه ی خطری بزرگی کرد که در نزدیکی خانه و شهرشان کمین کرده بود و به طور جدی و سازمان یافته در برابر برنامه ی اتمی دولت ها ایستادگی نمودند و توقف توسعه ی نیروگاه های هسته ای را خواستار شدند.

امروزه هم در اروپا هر کجا که دولت ها قصد دارد زباله های اتمی را دفن کنند و یا نیروگاه جدید احداث کنند با مقاومت شدید مردم مواجه می شوند.
بررسی روند توسعه ی نیروگاه های اتمی در دو دهه گذشته در آمریکا و سه کشور فرانسه ، آلمان و انگلیس که در ادامه ی این گزارش آمده است، به ما کمک می کند تا درک عمیق تری از واقعیات انرژی هسته ای بدست آوریم و با نیم نگاهی به خطرات استفاده از این انرژی نو با دقت بیشتری پا در این مسیر گذاریم .


آمریکا
سهم انرژی هسته ای در تولید انرژی الکتریسیته در کشور آمریکا در سال 70 ، تنها 1.3 درصد کل تولید انرژی الکتریسیته را تشکیل می داد و این سهم در سال 80 به 13.8 درصد افزایش یافت و در سال 90 سهم 18.7 درصد تولید انرژی در این کشور از نیروگاهها ی هسته ای بدست آمد.

با توجه به این روند رشد ، پیش بینی می شد، سهم برق هسته ای در کل تولید الکتریسیته ، در سال 2000 به رقم 22 تا 23 درصد برسد ولی این اتفاق نیفتاد و نیروگاه جدیدی ساخته نشد و تنها دولت آمریکا توانست با افزایش بهره وری از نیروگاه های موجود، سهم 18.7 درصدی انرژی هسته ای را ثابت نگه دارد. که به نظر می رسد این رقم در سال های آتی، با افزایش مصرف کل انرژی و خروج برخی از نیروگاههای قدیمی، به شدت کاهش یابد.

بر اساس آمار آژانس بین المللی انرژی هسته ای ، ظرفیت نیروگاه های برق هسته ای در آمریکا بین سال های 1990 تا 2002 از رشد منفی 0.26 درصد برخوردار بود.

گفتنی است تعداد نیروگاه های فعال در آمریکا در سال های 1970 ، 1980 ، 1990 و 2002 به ترتیب 20 ، 71 ، 112 و 104 بوده است.

همانگونه که مشاهده می شود تعداد نیروگاه های فعال نیز در حال کم شدن است و این نشان می دهد که جامعه آمریکا ، از افزایش نیروگاه های هسته ای استقبال نمی کند.

آمریکا از دهه ی پنجاه ، 126 نیروگاه احداث نموده است که تا کنون 22 عدد از آنها از مدار خارج شده است. در دهه ی 90 تنها چهار نیروگاه جدید به چرخه ی تولید پیوست.

با توجه به زمان طولانی (15 ساله) که در آمریکا برای ساخت نیروگاه ها صرف می شود، روشن است که این نیرو گاه ها همگی در دهه ی هفتاد برنامه ریزی شده اند و در واقع بر اساس آمار آژانس بین المللی انرژی اتمی ، آمریکا پس از سال 1977، دست به کار ساخت نیروگاه جدیدی نزده است.


فرانسه

در بین کشور های جهان ، فرانسه بیشترین وابستگی را به انرژی هسته ای برای تولید الکتریسیته دارد . نسبت سهم انرژی هسته ای در کل تولید الکتریسیته در سال های 1970 ، 1980 ، 1990 ، 2000 ، 2001 و 2002 به ترتیب 3.9 ، 24 ، 71 ، 75 ، 75 و 75 بوده است.
همانگونه که مشاهده می شود روند رشد سهم انرژی هسته ای در تولید الکتریسیته عملاً از دهه ی 90 متوقف شده است و با توجه به افزایش مصرف سالانه و عدم احداث نیروگاه جدید ، پیش بینی می شود این سهم در سال های آینده کاهش یابد.

فرانسه از اواسط دهه ی پنجاه اقدام به احداث نیروگاه هسته ای کرده است و تاکنون 70 نیروگاه هسته ای ساخته است که 11 عدد از این نیروگاه ها اکنون بسته شده اند و 59 عدد نیروگاه فعال در این کشور باقی مانده است.

در ذیل آمار نیروگاه های هسته ای این کشور، بر اساس زمان شروع پروژه و وضعیت فعلی، آمده است:

در دهه 50 ،60 ،70 ،80 و 90 پروژههای در دست احداث 4 ، 7 ، 40 ، 18 و 1 ، پروژهای فعال در حال حاضر 0، 1 ، 39 ،17 و 1 و پروژهای غیرفعال در حال حاضر 4 ،6 ، 1 ،1 و 0 می باشد.
آخرین پروژه ی فرانسه در سال 91 برنامه ریزی شده است و از این سال به بعد احداث نیروگاه جدیدی را آغاز نکرده است.

با توجه به عمر مفید 30 تا 35 سال که برای نیروگاه های اتمی پیش بینی می شود ، می توان انتظار داشت که در سال های آینده شاهد بسته شدن تعدادی دیگر از نیروگاه های فرانسه نیز باشیم.

لازم به ذکر است که در چند سال گذشته دولت فرانسه توجه جدی به انرژی های نو نظیر باد و خورشید نشان داده است و سهم قابل توجهی از تولید را در برنامه های آینده ، به این نوع انرژی اختصاص داده است.


انگلیس
اگرچه انگلیس حدود 22 درصد الکتریسیته ی خود را از انرژی هسته ای تأمین می کند اما بررسی وضعیت نیروگاه های هسته ای این کشور نشان می دهد که اکثر نیروگاه ها هسته ای بسیار قدیمی است و در چند سال آینده قسمت اعظم آنها از مدار خارج خواهند شد. آمار تولید برق هسته ای نسبت به کل الکتریسیته ی تولیدی به قرار زیر می باشد:
در سال 1970 ، 1980، 1990 ، 2000 ، 2001 و 2002 به ترتیب 10.4 ، 13 ، 18.4 ، 21.1 ، 21.9 و 21.5

روند کاهش سهم تولید برق هسته ای با آهنگ بسیار ملایمی آغاز شده است که این روند ، به دلیل عدم سرمایه گذاری در احداث نیروگاه های جدید ، در سال های آتی شیب بیشتری خواهد داشت به طوریکه ظرفیت نیروگاه های هسته ای انگلیس در سال 2007 ، حدود 20% نسبت به سال 2002 کاهش نشان می دهد.

ساخت نیروگاه هسته ای در کشور انگلیس از دهه ی پنجاه آغاز شده و طی 30 سال تعداد 45 نیروگاه احداث شده است . البته تا سال 2002 ، تعداد 18 نیروگاه به علت کهولت از مدار خارج شدند و 27 نیروگاه به تولید برق ادامه می دادند که این تعداد در سال 2007 به 19عدد کاهش یافته است .

در جدول زیر اطلاعات مربوط به تاریخچه و وضعیت فعلی نیروگاه های هسته ای انگلیس به طور خلاصه آورده شده است:
در دهه 50، 60، 70 و 80 پروژه ها در دست احداث 20، 18، 2 و 5 و پروژههای فعال در حال حاضر - ،12 ، 2 و 5 و پروژههای غیر فعال در حال حاضر 20 ، 6 ،0 و 0 می باشد.


دولت انگلیس از سال 1988، نیروگاه جدیدی را در دست ساختمان ندارد و بیشتر توجه خود را به انرژی های نو بخصوص باد معطوف کرده است ، اگرچه سهم باد در تولید انرژی هنوز سهم ناچیزی است اما بالاترین رشد ( در حدود 50% در سال) برای آن پیش بینی شده است


آلمان
کشور آلمان کمی دیر تر از بقیه ی رقبای اروپائی خویش به احداث نیروگاه های هسته ای روی آورد ولی به سرعت برنامه ی توسعه ی نیروگاه های هسته ای را دنبال کرد و سهم تولید برق هسته ای در کل تولید الکتریسیته را در سال 2000 به حدود 30 درصد رساند جدول زیر نسبت سهم برق هسته ای به کل تولید الکتریسیته را در سال های مختلف را نشان می دهد:

در سال 1970 ، 1980 ، 1991 ، 2000 ، 2001 و 2002 به ترتیب 1.1 ، 11.3 ، 27.3 ، 29.6 ، 29.4 و 28.3


از سال 2000 به بعد ، نیروگاه جدیدی به مدار نپیوست و سهم تولید برق هسته ای رو به کاهش گذاشت و با بسته شدن دو نیروگاه در سالهای اخیر ، ظرفیت برق هسته ای حدود 10 درصد کاهش یافت. با توجه به عدم سرمایه گذاری جدید در این حوزه ، انتظار می رود روند کاهشی سهم برق هسته ای در سال های آتی با شیب تند تری ادامه یابد.
در جدول زیر اطلاعات مربوط به تاریخچه و وضعیت فعلی نیروگاه های هسته ای آلمان به طور خلاصه آورده شده است:

در دهه 50 ،60 ،70و 80 تعداد پروژه ها در دست احداث 1 ،10 ،22 و 3 و تعداد پروژهای فعال در حال حاضر -، -، 14 و 3 و پروژهای غیر فعال در حال حاضر 1 ،10، 8 و 0


در طول این سالها کشور آلمان جمعاً 36 نیروگاه احداث کرده است که فعالیت 19 نیروگاه متوقف شده است و تنها 17 نیروگاه فعال در این کشور وجود دارد . شایان ذکر است که کشور آلمان از سال 1982 تا کنون اقدام به احداث نیروگاه جدیدی نکرده است.

در سال 2002 قانونی در آلمان به تصویب رسید که به موجب آن حداکثر عمر نیروگاه های هسته ای 32 سال تعیین شد و از احداث نیروگاه های جدید ممانعت به عمل آمد با توجه به این مصوبه آخرین نیروگاه هسته ای آلمان در سال 2021 تعطیل خواهد شد و آلمان به کشورهای عاری از برق هسته ای خواهد پیوست.


آلمان ها برای جبران کمبود انرژی به افزایش تولید برق آبی توجه ویژه ای نشان دادند و در طول یک دهه ظرفیت تولید برق آبی را 36 درصد افزایش دادند.

در زمینه ی توسعه انرژی های نو( باد ، خورشید ،بیوماس وژئوترمال) ، کشور آلمان به پیشرفت های مهمی نائل شده است بطوریکه در سال 2002 حدود 6 درصد کل الکتریسیته از این راه تأمین شده است در حالیکه در سال 1990 این سهم به 3 درصد هم نمی رسید.


وضعیت احداث نیروگاه های جدید در اروپا


بر اساس آمار شده در سال 2007 ، جمعاً احداث 12 نیروگاه ، در اروپا ، در دست اقدام می باشد که توزیع آن در کشور های مختلف در جدول زیر آورده شده است.
در بلغارستان ، فنلاند ،فدراسیون روسیه ، اوکراین و اسلواکی به ترتیب 2 ، 1 ، 5 ، 2 و 2

همانطور که مشاهده می شود کشور های اروپای غربی علاقه ای به احداث نیرو گاه های جدید هسته ای از خود نشان نداده اند و ترجیح می دهند که توسعه ی استفاده از انرژی های نو را سر لوحه ی برنامه ی خود قرار دهند.


آنچه در این گزارش آمد مؤید این واقعیت است که انرژی هسته ای دیگر انرژی پاک و مطلوب کشور های توسعه یافته نیست و دولت ها به خواست مردم در زمینه ی بسته شدن نیروگاه های هسته ای تن درداده اند و حاضر نیستند ، سلامت جامعه ی خود را به خطر اندازند.

واقعه ی چرنوبیل ، چشمان نخبگان جامعه را بروی این واقعیت باز کرد که زندگی در کنار نیرو گاه های اتمی مثل زندگی در کنار قله ی آتشفشان می باشد و همواره با خطر همراه است، لذا استفاده از مزایای این انرژی نو باید با لحاظ تمامی جوانب صورت گیرد.

لینک مطلب