٠٩ درصد ساختمان های ایران در برابر زلزله ایمن نیست
؛دستورالعمل مشخصی برای مقاوم سازی پل ها و سدها نداریم
؛اذعان کارشناسان و متخصصان امور ساختمان و زلزله به
آسیب پذیری بیشتر ساختمان های کشور در برابر زمین لرزه
های احتمالی، فرد را به یاد تلفات بسیار زیادزلزله بم
می اندازد. به گفته برخی کارشناسان در حال حاضر
حدود ٠٩ درصد ساختمان ها نیاز به بهسازی و ٠٦
درصد نیاز به بهسازی ضروری دارند تا بتوانند امنیت
جانی ساکنان را در برابر زلزله تأمین کنند. تصویب
قوانینی برای مقاوم سازی ساختمان ها و الزام به اجرای
آنها گام مثبتی در این زمینه محسوب می شود ولی نوع
نظارت بر نحوه اجرای آن، هنوز سوال برانگیز است.خبرنگار
ما برای آگاهی از نحوه مقاوم سازی ،عوامل موثر بر
مقاومت ساختمان ها و قوانین مصوب در این زمینه با
دکتر شایان فر عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت و
عضو کمیته دائمی استاندارد ٠٠٨٢، دکتر محمدتقی احمدی
رئیس انجمن مهندسی زلزله و عضو هیئت علمی دانشگاه
تربیت مدرس و دو تن از اعضای کمیسیون عمران مجلس
گفتگویی انجام داده است که از نظر شما می گذرد.
گفتگو با عضو کمیته دائمی استاندارد ٠٠٨٢
- چرا بسیاری از ساختمان های ما برای مقاومت در برابر زلزله نیاز به بهسازی و نوسازی دارند؟
تصویب جدیدترین و کامل ترین قانون در این زمینه به سال
٧٦٣١ برمی گردد. بنابراین توجه به مسائل زلزله در
طراحی ساختمان ها سابقه چندانی در کشور ما ندارد به
همین دلیل بناهایی که قبل از سال ٧٦ ساخته شده اند
به ویژه اگر ساختمان های مهم به حساب آیند باید مورد
بازنگری و مطالعه قرار گیرند. از اواخر دهه ٠٧
طرح ملی مقاوم سازی ساختمان های مهم و شریان های حیاتی
در دستور کار سازمان مدیریت و برنامه ریزی قرار گرفت
و به اکثر وزارتخانه ها ابلاغ شد. اما باتوجه به
این که مقاوم سازی دارای پیچیدگی ها و نکاتی است که
برای مهندسان مشاور کشور مبهم است دستگاه های اجرایی در
فرآیند اجرایی کردن «طرح ملی مقاوم سازی» موفق نبوده
اند.
- درباره مکانیسم ها و روش های موجود برای مقاوم سازی ساختمان، توضیح دهید.
در هر کشوری برای مقاوم سازی، دستورالعمل هایی وجود
دارد. در ایران در سال ١٨٣١ دستورالعمل بهسازی
ساختمان های مسکونی (نشریه ١٥٢) ابلاغ شد. این
دستورالعمل تلفیقی از دستورالعمل های موسسه "FEMA" در
آمریکاست. متأسفانه برای سازه های دیگر مانند پل ها،
سیلوها و سدها و ... دستورالعمل های مشخصی نداریم ولی
کمیته هایی برای مطالعه در این زمینه تشکیل شده اند.
مشکل دیگر در این زمینه، عملی نشدن برخی دستورالعمل
هاست. به عنوان مثال اگر تمام نکات دستورالعمل ٠٠٨٢
اجرایی شود در برابر زلزله های بالای ٦ ریشتر که به
زلزله های مخرب معروفند، جان انسان ها حفظ خواهد شد.
- آیا بناهای موجود توان مقاومت در برابر یک زلزله مخرب را دارند؟
واقعیات موجود در این زمینه نگران کننده است. در حال
حاضر بسیاری از ساختمان ها مثل مدارس، بیمارستان ها و
بعضی مراکز مسئول مدیریت بحران مانند آتش نشانی ها،
فرمانداری ها و بخشداری ها آسیب پذیرند.
- چگونه می توان تشخیص داد که بنایی از مقاومت کافی برخوردار است؟
در بسیاری از کشورهای جهان هر ساختمانی دارای شناسنامه
است که با نشان دادن آن به افراد متخصص، به راحتی
وضعیت ساختمان مشخص می شود. این کار باید در کشور
ما هم انجام شود و مقدمات آن نیز در تهران آغاز
شده است. اما در حال حاضر که چنین شناسنامه ای برای
ساختمان های ایران وجود ندارد، تنها متخصصان ساختمان می
توانند درباره آسیب پذیری بنا نظر بدهند.
- چه عناصری درارزیابی میزان مقاومت یک بنا در برابر زلزله مورد توجه قرار می گیرد؟
استفاده از بادبندهای مناسب ضربدری، نوع اتصالات تیر به
ستون و دیوارهای برشی می تواند میزان مقاومت را در
برابر زلزله افزایش دهد. ساختمان ها به طور معمول با
مصالح بنایی، فلزی و بتونی ساخته می شوند هرچند توصیه
می شود بناهای مهم با بهره گیری از انواع ساختمان های
فلزی و بتونی ساخته شوند.
- چه تفاوتی بین ساختمان های بتونی و فلزی از نظر آسیب پذیری در برابر زلزله وجود دارد؟
به اعتقاد من اگر به سمت ساخت و سازهای بتونی برویم
به نفع کشور است چون مصالح مورد استفاده، طبیعی است
و صدمه ای به محیط زیست وارد نمی شود، از نظر
مقاومت در برابر حریق نیز ساختمان های بتونی بهترند.
بحث میرایی در ساختمان های بتونی بیشتر است که مانع
جابجایی و تغییر شکل زیاد ساختمان در برابر زلزله می
شود. مسئله مهم در مورد ساختمان های بتونی، مرحله
اجراست که باید به دقت دنبال شود.
- برای مقاوم سازی ساختمان ها، ژاپن از چه روش هایی استفاده کرده است؟
میزان خسارات ناشی از زلزله نسبت مستقیم باوزن ساختمان
دارد. هرچه وزن ساختمان بیشتر باشد نیروی تخریبی
زلزله بیشتر خواهد بود. بنابراین یکی از راه های مقاوم
سازی، کاهش وزن ساختمان است. ژاپنی ها در بحث سبک
سازی پیشرو محسوب می شوند و در این زمینه هم در
تکنیک های ساخت و ساز و هم در مورد مصالح به کار
برده شده بحث سبک سازی را مورد توجه قرار می
دهند. استفاده از بتون های سبک از عوامل مهم در
کاهش وزن ساختمان است. در حال حاضر بتون هایی که در
ایران استفاده می شود حداقل ٥/٢ تن در مترمکعب وزن
دارند درحالی که ساخت بتون هایی با همان استحکام اما
با وزن ٠٠٧ تا ٠٠٨ کیلوگرم در مترمکعب امکان پذیر
است.به همین دلیل ساختمان ها در ایران بسیار سنگین می
باشند. به عنوان مثال سقف تاق ضربی (که در هیچ
نقطه جهان استفاده نمی شود) و بلوکی دارای وزنی
حدود ٠٠٦ تا ٠٠٧ کیلوگرم در مترمربع است. درحالی
که می توان با اصول علمی و استفاده از سقف های مرکب
فولاد و بتون، وزن سقف را حدود ٠٥ درصد کاهش
داد. گرچه استفاده از سقف های مرکب در ایران شایع
نیست.
- غیر از سبک سازی چه روش های دیگری برای مقاوم سازی به کار برده می شود؟
روش جداسازی ساختمان از پایه، روشی است که باعث می
شود وقتی ساختمان تحت بار جانبی ناشی از زلزله قرار
می گیرد به جای این که نیروی جانبی را با تغییر
شکل اعضای تشکیل دهنده خود تحمل کند، به حرکت درآید
تا در نتیجه جابجایی، انرژی زلزله خنثی شود. در این
تکنیک به ساختمان اجازه حرکت چند میلی متر تا چند
سانتی متر داده می شود و روش علمی موفقی به حساب
می آید. در ساخت چنین بناهایی ژاپن گوی سبقت را
از دیگران ربوده است. در چین نیز این روش را اجرا
کرده اند ولی به جای کاربرد غلتک در زیر ساختمان ازشن
استفاده می کنند که هزینه بسیار کمتری دارد. در
مورد مقاوم سازی از یک نوع لاستیک مخصوص هم استفاده
می شود که دارای مقاومت برشی بسیار بالایی است.
- آیا برج های ساخته شده در برابر زلزله مقاومند؟
تمام مشخصات لازم یک برج در دفترچه آن نوشته شده است
و با مراجعه به آن می توان به این نکات پی برد
اما از یاد نبریم که بدون نظارت و کنترل کافی و
واقعی، ممکن است آنچه روی کاغذ ثبت می شود با آنچه
عملاً در ساخت برج لحاظ شده متفاوت باشد. البته
تمام تقلب های احتمالی باانجام تست های مخرب و غیرمخرب،
قابل ردیابی است.
گفتگو با رئیس انجمن مهندسی زلزله
- به نظر شما چند درصد ساختمان های موجود احتیاج به بهسازی دارند؟
در این مورد آمار گوناگونی توسط مراجع مختلف ارائه شده
است ولی من فکر می کنم حداقل ٠٩ درصد ساختمان های
موجود نیاز به بهسازی دارند تا به حد استاندارد قابل
قبولی برسند. همچنین حداقل ٠٦ درصد این ساختمان ها
نیاز به بهسازی ضروری دارند چون نمی توانند ایمنی
سکنه خود را در برابر زلزله تضمین کنند.
- عمر مفید ساختمان ها درایران در مقایسه با کشورهای دیگر چقدر است؟
عمر بنا در ایران در نیم قرن اخیر، حدود ٠٣ سال
بوده است. این رقم در کشورهای پیشرفته در اکثر
موارد بیش از ٠٨ سال است. عمر مفید که تابع
کیفیت طراحی، اجرا و نگهداری ساختمان است و به طور
اسمی در ایران ٠٥ سال فرض می شود.
گفتگو با اعضای کمیسیون عمران مجلس
- برای ملزم کردن مجریان به ایمن سازی ساختمان ها چه کارهایی انجام شده است؟
علی اکبر آقایی رئیس کمیسیون عمران مجلس: غیر ازآیین
نامه ٠٠٨٢، آیین نامه ماده ٣٣ قانون نظام مهندسی و
کنترل ساختمان به تصویب رسیده و دستورالعمل های مقررات
ملی ساختمان و رعایت آن در مراحل طراحی، محاسبه،
اجرا، بهره برداری و نگهداری ساختمان برای تأمین ایمنی
در اختیار وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان های تابعه
قرار داده شده است.در این راستا مراجع صدور پروانه
ساختمانی و شهرداری ها مکلف شده اند تنها نقشه هایی را
بپذیرند که توسط اشخاص حقیقی و یا حقوقی مورد تایید
وزارت مسکن و شهرسازی ارائه شده اند. همچنین سازمان
نظام مهندسی ساختمان موظف به نظارت بر حسن انجام
فعالیت دفاتر مهندسی و اشخاص حقیقی شده است و مجری
باید تمام فعالیت های خود را به اطلاع ناظر برساند و
در بخش مصالح هم از مصالح و فرآورده های ساختمانی
مناسب و دارای استاندارد و مطابق با مشخصات فنی ارائه
شده در نقشه ها استفاده کند.در حال حاضر داشتن شناسنامه
فنی و ملکی ساختمان اجباری است که توسط سازمان نظام
مهندسی هر استان صادر می شود. داشتن این شناسنامه
توسط مجری برای صدور پروانه پایان کار الزامی است.
این شناسنامه می تواند در اختیار خریدار قرار داده
شود تا از تمامی اطلاعات فنی و ملکی ساختمان و مقاوم
سازی آن آگاه شود.درنهایت آنچه که در بخش ساختمان
ضروری به نظر می رسد لایحه «بیمه اجباری مسئولیت
مجریان ساخت و ساز ساختمان ها» است که شور اول آن
به تصویب رسیده است و اگر فرصت باشد تا قبل از
پایان سال آن را به تصویب مجلس می رسانیم. براساس
این لایحه هرکدام از عوامل دخیل در ساخت و ساز اعم
از مجری، طراح، محاسب، ناظر، پیمانکار اصلی و فرعی،
تولیدکنندگان و فروشندگان مصالح و فرآورده ها، تجهیزات و
تأسیسات ساختمانی متناسب با سهمی که در ساختمان دارند
برای مدت ٠١ سال از شروع بهره برداری، مسئول جبران
خسارت جانی و مالی ناشی از هرگونه عیب و نقص در
ساختمان و اجزاء و تأسیسات نصب شده در آن خواهند
بود. براین اساس سازه های ساختمان شامل پی، اسکلت،
سقف و سفتکاری حداقل ٠١ سال، نما و عایق های رطوبتی
حداقل ٥ سال و تجهیزات و تأسیسات مکانیکی و برقی
و آسانسورها حداقل ٣ سال توسط مجری بیمه می شوند.
- وضعیت مقاومت ساختمان های موجود در مقابل زلزله چگونه است؟
آذروش عضو هیئت رئیسه عمران مجلس: قبل از تصویب آیین
نامه ٠٠٨٢، اصول مهندسی و فنی در بعضی ساختمان ها
رعایت نشده است. برهمین اساس می توانم بگویم بیش از
٠٦ تا ٠٧ درصد ساختمان هایی که قبل از این آیین
نامه ساخته شده اند، فاقد مقاومت ایستایی در مقابله زلزله
هستند و مقررات ایمنی و مقاوم سازی در آنها رعایت
نشده است.
منبع : سایت خبر نگار
------------------------------------------------------------------------
با توجه به گزارش بالا که ملاحظه فرمودید ایا در هنگام زلزله رفتن به زیر میزهای مدرسه و یا پناه گرفتن در زیر چهارچوب های درب می تواند جایگاه امنی باشد؟