تاریخچه کار

بشر از زمانی که خود راشناخت در پی کار و فعالیت بوده ودر هر زمان دستخوش تحولاتی گردیده است . وجود ابزار کار شاید قدیمی ترین تحولی باشد که در زندگی بشر بوجود آمده است . زمانی ابزار سنگی و بعدا با پیدایش آهن و فلزات ابزار فلزی جایگزین آن شد و تا موقعی که آن ابزار جز به نیروی عضلانی انسان حرکت نمی کردند ابزار دستی اساسی ترین عنصر تولید بوده است لیکن با ابداع کشاورزی ودامداری . آغاز شهرنشینی و گسترش شهرها ورود ماشین آلات . توسعه آن و تجلی عصر ماشین . انقلابی بس عظیم در کسترش فعالیتهای انسانی پدیدار شد . در بررسی تاریخچه کار از عصر ابزار دستی تا عصر ماشین به دوره های دیگری نیز برمی خوریم که در زندگی و کار انسانها سایه افکنده است از این رو تاریخچه کار را بطور کلی می توان در دوره هایی مشتمل بر عصر ابزار دستی . دوره بردگی . کار زراعتی . کار زنان و عصر ماشین مورد بررسی و مطالعه قرار داد .

تاریخچه بهداشت شغلی ( حرفه ای )

تا قرن شانزدهم میلادی در کتب طبی به بهداشت شغلی و ارتباط بیماریهای مختلف با شغل افراد اشاره قابل توجهی نشده است . از قرن شانزدهم به بعد در تاریخ به چهره های درخشانی بر می خوریم که تمام عمر خود را صرف تشخیص وجلوگیری از بیماریهای ناشی از کار نموده و خدمات با ارزشی انجام داده اند .

اولین فردی که آثار ارزنده ای در موردد بهداشت شغلی از خود به یادگار گذاشته است طبیبی از ناحیه ساکسونی در ایتالیا بنام اگریکولما بود او کتابی در 12 جلد درباره اکتشافات و استخراج فلزات . ابزار کار . حوادث و بیماریهای ناشی از کار و ... نوشت که در سال 1556 منتشر شد . بعداز اودر سال 1567 پزشک دیگری اهل سوئیس بنام پاراسلسوس کتابی درباره بیماری های وابسته به شغل در بین کارکنان معدن ذوب و فلزات منتشر کرد . در سال 1633 پدر طب کار یا همان رامازینی بدنیا آمد که یکی از پیشقدمان بزرگ قرن 17 در زمینه بهداشت کار می باشد . کتاب معروفش در باره بیماریهای حرفه ای در سال 1700 میلادی منتشر شد . او برای اولین بار به پزشکان توصیه کرد که علاوه بر سوالات که در زمان معاینه از بیماران می پرسیدند از همه  بپرسند شغل شما چیست این جمله کوتاه نقطه عطفی در تاریخ طب کار بشمار آمده است .

پس از آن می توان به وضع قانون کار در سال 1832 در انگلستان  اشاره کرد در میان پزشکان قرن نوزدهمی که  در این رشته فعالیت داشته میتوان از دو پزشک انگلیسی به نامهای چارلز تاکرا و سرتوماس لک نام برد .

تعریف بهداشت حرفه ای

تعریف کلاسیک : علمی که شناسائی . اندازه گیری و مقایسه با استاندارد و کنترل عوامل زیان آور محیط کار شامل عوامل شیمیائی فیزیکی  بیولوزیکی مکانیکی و روانی  که روی سلامتی کارگران یا شاغلین اثر می گذارد رابه عهده دارد

هدف بهداشت حرفه ای

 اهداف کلی بهداشت حرفه ای را می توان بدین ترتیب نام برد :

1- ارتقاء سطح سلامت جسمی وروانی و اجتماعی شاغلی

2- پیشگیری از بروز بیماریهای حرفه ای

3- جلوگیری از بروز حوادث ناشی از کار

4- انتخاب کارگر مناسب که از لحاظ جسمی و روانی متناسب با کار باشد

عوامل زیان آور محیط کار بطور کلی به چهار گروه تقسیم می شوند

1- عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار

این عوامل خود به 5 دسته تقسیم می شوند

* صدا 

هر چیزی که شنیده میشود صدا نام دارد . امروزه صدا جزئی از زندگی انسان رادر بر می گیرد وبه عنوان یکی از خطرات شغلی و صنعتی به شمار می آید . صدا باعث افزایش ضربان قلب . افزایش فشار خون . سردرد سرگیجه واستفراغ ودر نهایت باعث کری شغلی می شود . حد استاندارد صدا در محیط کار 85 دسی بل در 8 ساعت کاری است .

برای پیشگیری از عوارض صدا به نکات ذیل باید توجه کرد

- معاینات قبل از استخدام و دوره ای

- استفاده از وسایل حفاظت فردی

- کاهش صدا در دستگاه

جوشکاریها . تراشکاری ها .نجاریها . چوب بری ها سنگ بری ها و ... در معرض عوارض ناشی از صدا هستند .

* ارتعاش

حرکت نوسانی اجسام است که از ماشین ها و تجهیزات تولید و اثرات آن ناشی از تماس با آن است . ارتعاش در موارد خفیف باعث سردرد وناراحتی عمومی ودر موارد شدید باعث سرئرئ . سرگیجه و استفراغ می شود . ارتعاش در دست باعث رنگ پریدگی در انگشت . درد .خارش و مورمور شدن دست می شود . ارتعاش بیشتر در دست وبازو و یا تمام بدن ( رانندگان ) منتقل میشود و عوارض ایجاد می کند

برای کنترل و پیشگیری از عوارض ارتعاش می توان اقدامات ذیل را انجام داد

- میراکردن ارتعاش به دست و بازو ( هدایت ابزار از فاصله دور . میرا کردن ابزار از درون ویا بدنه ابزار )

- کاهش زمان کار با دستگاه تولید ارتعاش

- در رانندگان استفاده از سیستم فنر بندی صندلی راننده و نیز قرار دادن بالشی نرم میان راننده و صندلی

* روشنائی

امروزه روشنائی برای کارگاهها اهمیتی ویزه یافته است زیرا کمبود روشنائی در محیط کار . افزون بر ایجاد خستگی اعصاب . آسیب های دیگر به سلامت و بینائی کارگر وارد می آورد

روشنائی در کارگاه به دو صورت تامین می گردد

- روشنائی طبیعی ( نور خورشید )

 می توان با تعبیه پنجره مناسب این روشنائی را ایجاد کرد که نسبت به روشنائی مصنوعی برتر ی دارد

- روشنائی مصنوعی

در روشنائی مصنوعی از لامپ های الکتریکی استفاده می گردد که باید در طراحی آن دقت شود تا باعث خیرگی نشود

قالی بافان . طراحان و اپراتورها و ... در معرض عوارض ناشی از روشنائی هستند

* اشعه

گونه ای از انرزی است که در خلاء یا ماده منتشر می شود

-   یونساز                  - غیر یونساز

پرتوهای یون ساز کاربردهای پزشکی . کشاورزی و صنعتی داشته در هنگام استفاده از این پرتو ها باید به نکات حفاظتی تماس با آن توجه و رعایت شود از جمله حفاظ گذاری و زمان و فاصله مناسب زمان کار توجه نمود . اشعه ایکس جزء پرتوهای یونساز است

اشعه ماوراء بنفش و اشعه مادون قرمز جزء اشعه های غیر یونساز است .اثرات پرتو ماورائ بنفش شامل قرمزی پوست . تیرگی پوست . سرطان پوست و التهاب قرنیه میباشد . هنگام تماس برای حفاظت در برابر آن باید به نکات حفاظتی از جمله آموزش . فاصله از منبع اشعه . ووسایل حفاظت فرذی و محصور کردن توجه کرد 

خورشید یکی از تولید کنندگان این اشعه است

اشعه مادون قرمز از اجسام ملتهب منتشر شده ( جوشکاری ) می تواند باعث آب مروارید شود

گشاورزان . جوشکاران .رادیواوزیستهاو آجرپزها در معرض لشعه هستند

* گرما سرما رطوبت

شرایط جوی محیط کار شامل گرما و سرما و رط.بت می باشد

- گرما و رطوبت گرمای موجود در محیط کار از منابع مختلفی مثل ماشین آلات . فرایندهای تولید تابش خورشید و وسائل روشنائی وشرایط خارج از محیط کار ایجاد می شود . عوارض آن به دو گروه خفیف وشدید تقسیم می شود .خفیف شامل سوختگی پوست و جوش گرمائی و شدید شامل گرمازدگی . ضعف گرمائی می باشد . برای کنترل گرمای محیط کار روش های متعددی وجود دارد مانند کاهش فعالیت جسمانی . برنامه منظم کار واستراحت . تهویه عمومی و استفاده از وسائل حفاظت فردی

- سرما

تمروزه مطلوب ترین دما برای زندگی 21 درجه  سانتی گراد است . در دمای پائین کار وفعالیت دشوار می شود . اگر سرما شدید باشد دست و پاهای فرد حالت کرخی پیدا کرده و فرد توان انجام کار راندارد . در این حالت استفاده از دستکش ووسائل حفاظت فردی . استفاده از غذا و نوشیدنی ها یگرم . استفاده از پوشاک گرم و برنامه ریزی برای گرم شدن هنگام استراحت می تواند از عوارض سرما جلوگیری نماید

عوارض ناشی از سرما عبارتند از :

  - کهیر       - سرخی        - سرمازدگی

 همچنین استفاده از از اتاقک و چادرهای ویزه برای کسانی که در فضای باز کار می کنند پیشنهاد می گردد

کشاورزان .کارگران راه سازی . جنگل بانان و کارگران کوره های آجر پزی در معرض عوارض ناشی از سرما و گرما هستند .

*** فشار هوا و جریان الکتریکی نیز جزء عوامل زیان آور فیزیکی می باشند

2- عوامل زیان آور شیمیائی

عوامل زیان آور شیمیائی محیط کار به سه دسته گردو غبار . دود ودمه  . گاز و بخار و کلیه مواد شیمیائی وسموم  که در صنعت و کشاورزی  استفاده و کارگران در معرض آن هستند تقسیم می شود

کنترل عوامل شیمیائی در بهداشت حرفه ای شامل اقدامات و روش هایی است که برای حذف یا کاهش تماس افراد با عوامل زیان آور محیط کار انجام گرفته یا بکار بسته می شود هدف پایانی همه آنها جلوگیری از اثرا ت سوء عوامل زیان آور برروی کارکنان است  . این اقدامات شامل دودسته اقدامات محیطی و فردی می باشد

عوامل کنترلی محیطی شامل

1- طراحی و جانمائی مناسب       2- حذف یاکاهش آلاینده در محل تولید

3- جداسازی                            4-  تهویه ( عمومی و موضعی )              

5- استفاده از روش تر                  6- نظافت کارگاه . انبار کردن مواد و برچسب گذاری

عوامل کنترلی فردی شامل :

1- روش انجام کار                     2- وسائل حفاظت فردی               

3- کاهش زمان کار        4       - بهداشت فردی          

 5- دیگر اقدام ها ( معاینه پزشکی . آموزش بهداشت و ....)                  

3- عوامل زیان آور ارگونومیکی

این عوامل عبارتند از طراحی نادرست ابزار . تجهیزات و محیط کار نیز حمل و بلند کردن بار . شرائط بینائی نا مطلوب . ارتعاش  وضعیت نامطلوب بدنی هنگام کار  اعمال نیرو و تکرار حرکت .

هر یک از عوامل یاد شده اگر از اندازه تحمل فیزیواوزیک بدن انسان فزونی گیرد . عوارض و آسیب هایی راایجاد می کند . در بهداشت حرفه ای کوشش ها بر پیش بینی . تشخیص . ارزیابی ودر صورت نیاز کنترل آنها متمرکز است

4- عوامل زیان آور زیست شناختی  ( بیولوزیکی )

این عوامل عبارت هستند از حشرات . کپک ها . قارچ ها . باکتری ها . ویروس ها . ریکتزیاها و کلامیدها . این عوامل ممکن است به هنگام کار با نمونه های زیست شناختی . گیاهان . جانوران و یادفع نادرست مواد زاید وفاضلاب . رعایت نکردن بهداشت فردی و نظم و نظافت تولید شوند . در برخی شغل ها به دلیل شرائط کار .گونه فعالیت و نیز تولید یا مصرف مواد گوناگون کارکنان در برابر عوامل زیست شناختی زیانآور ودر نتیجه . ابتلا به بیماریهای عفونی قرار دارند

برنامه ها بهداشت حرفه ای

1- آزمایشات پزشکی قبل از استخدام

2- معاینات دورهای

3- معاینات استخدامی

4- نظارت بر خانه ها بهداشت وبهورزان  در روستا در خصوص پیگیری مسائل بهداشت حرفه ای

5- نظارت بر کارخانجات و بازرسی ماهانه

6- طرح بهگر

7- طرح بقاء ( بهداشت قالی بافان ) طرح مشترک جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت

8- طرح بهسازی کلرگاههای قالیبافی  ( طرح اختصاصی وزارت بهداشت در بهداشتی نمودن کارگاههای قالی بافی )

9- طرح صنوف

10- طرح یایش کارگاههای شهری  ( بازدید از کارگاههای سطح شهر )

11- آموزش موازین بهداستی و ایمنی به کارگران . کارکنان . کشاورزان در ارتباط با شغل آنها

12- شناسائی . ارزیابی وکنترل عوامل زیان آور محیط کار

13- اندازه گیری عوامل زیان آور محیط کا ر ( صدا سنجی – نورسنجی – اندازه گیری گاز و بخارات )

14- صدور مجوز ها بهداشتی به کارخانجات

15- بازدید از ترمینال

16- ارجاع به دادگاه

17 - برنامه های مربوط به تغذیه کارگران

18 - توانبخشی حرفه ای

  19-  بازدید از معادن

دامنه فعالیتهای بهداشت حرفه ای به اختصار عبارتنداز :

1- مسئله بررسی و کنترل بیماریهای ناشی از کار

2- پیشگیری از حوادث ناشی از کار

3- معاینات پزشکی در صنعت

4- تسهیلا ت بهداشتی در صنعت