استاندارد های تضمین کیفیت و ایمنی مواد غذایی ISO 22000وHACCP

دعوت رهبران و متخصصان داد و ستد برای هماهنگی استانداردهای ایمنی مواد غذایی

وابستگی سیستم داد و ستد بین المللی بر یک زنجیره سالم جهانی ذخیره مواد غذایی

 

کاترین مک کانل
عضو هیئت تحریریه America.gov

واشنگتن- آگاهی روزافزون نسبت به رخدادهای مربوط به مواد غذایی آلوده و فاسد باعث شد که با توجه به همایش گروهی از متخصصان در 18 سپتامبر در واشنگتن، متخصصان خواستار هماهنگی استانداردهای ایمنی مواد غذایی شوند.

در طول این همایش که به میزبانی "شورایی ملی بازرگانی خارجی " واقع در واشنگتن و شرکت واترز در ماساچوست تشکیل شد ،نمایندگان صنایع مواد غذایی ، گروههای مصرف کننده و دولت ،اعتراضات مربوط به ایمنی مواد غذایی جهانی را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

به گفته بیل رینش  ،رئیس NFTC،" تضمین سلامت و ایمنی زنجیره جهانی ذخیره مواد غذایی برای تقویت سیستم بازرگانی بین المللی ما بسیار مهم و حیاتی است."

هنری چین ، مدیر امور علمی و تنظیم کننده جهانی شرکت کوکاکولا،موافقت کرد که فقدان هماهنگی استانداردهای ایمنی مواد غذایی " یکی از بزرگترین موانع برای بهبود امور تجاری مناسب می باشد."

دیانا دی گت ،عضو مجلس از کلرادو با توجه به سیستم ایمنی مواد غذایی ایالات متحده اظهار داشت:  با اینکه ایالات متحده دارنده سالم ترین سیستم ایمنی مواد غذایی در دنیا می باشد، ولی رخدادهای اخیر اعتماد مصرف کننده را نسبت به سلامت ذخیره مواد غذایی ایالات متحده متزلزل کرده است.

دی گت ، که همچنین نایب رئیس کمیته انرژی وتجارت مجلس نمایندگان است، خواستار قدرت و بودجه بیشتر برای اداره کل مواد غذائی و دارو شد تا امکان تعدیل و تنظیم سطوح و طبقات مختلف مواد غذائی تولیدشده داخلی و صادراتی را فراهم کنند. وزارت کشاورزی ایالات متحده  (USDA) مسئولیت تنظیم و تعدیل محصولات گوشتی ، مرغ وتخم مرغ را نیز دارا می باشد.

در مجلس،کمیته انرژی وبازرگانی بر FDA و کمیته کشاورزی بر USDA نظارت دارد.

دی گت اظهار داشت که با به وجود آوردن ارگانی که توانائی بهتری برای سرپرستی امور صادرات، ایجاد استانداردهای جهانی و جلوگیری از آلودگی داشته باشد،ما نه تنها می توانیم از بروز بیماری جلوگیری کنیم بلکه توانائی جلب مجدد اعتماد مصرف کننده را در صنعت مواد غذایی خواهیم داشت.

دولت درخواست تصویب افزایش 5.7 درصدی بودجه برای FDA در سال مالی جدید را ، که از اول اکتبر شروع می شود،  به کنگره تسلیم کرده است. این افزایش بودجه وی را قادر می سازد که برروی مهم ترین مسائل ایمنی مواد غذائی در کل چرخه تولید مواد غذائی ،از تولید تا مصرف، با توجه به مبانی تعریف شده اف دی ای تمرکز و عمل کند.

دی گت همچنین از آژانس های مواد غذائی دعوت کرد که هر چه سریع تر از اختیارات خود جهت کسب اجازه الزام برچیدن مواد غذائی آلوده استفاده کنند تا هر چه زودتر مواد غذائی آلوده را از قفسه های فروشگاه ها خارج کنند و این در حالی است که هم اکنون خارج کردن محصولات غذائی آلوده داوطلبانه است.

دی گت اظهار داشت:"یک سیستم ایمنی قویتر مواد غذائی به سود صاحبان تجارت و همچنین مصرف کننده آن می باشد.

ایشان همجنین خواستار ایجاد یک تشکیلات ملی جامعه مواد غذائی که قابلیت پیگیری داشته باشد گردید. این قابلیت باعث می شود مواد غذائی در هر مرحله از چرخه تولید تا رسیدن به بسته بندی و بالاخره تحویل به دست مصرف کننده ، امکان پیگیری و نظارت داشته باشد.

نگاهی به خارج از کشور

جان پروتون ، سفیراتحادیه اروپا در ایالات متحده ، از کشورها خواست با موافقت با یکسان کردن استانداردهای ایمنی برای دست یافتن به یک سیستم جهانی سلامت و ایمنی مواد غذائی قوی متحد شوند. وی همچنین اظهار داشت که کشورها هر چه سریع تر می توانند استانداردهای مشابه دو جانبه ای را به وجود بیاورند که "پذیرای این ایده و عقیده باشد که می توان مواد غذائی سالم را با ترکیب مقیاسهای مختلف تولید کرد."

به گفته لیندن الیس و جنیفر ترنر  نویسندگان کتاب "کشت دانه ها : فرصتهائی برای همکاری چین و ایالات متحده در مورد ایمنی مواد غذائی" ،حوادث جنجالی مربوط به واردات محصولات و مواد غذائی آلوده از چین، سومین منبع بزرگ صادرات مواد غذائی ایالات متحده – سیستم منظم کشور را زیر ذره بین برده است. گزارش ماه سپتامبر آنها در بحث و گفتگوی  یک گروه تحقیقاتی توسط مرکز بین المللی وودرو ویلسون  در واشنگتن منتشر شده است.

طبق نظر الیس و ترنر، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و جامعه تجاری بین المللی می توانند با استفاده از آموزش و مبادلات به چین در توسعه صلا حیتهایش در تمامی سطوح دولتی برای حفاظت بهتر از کیفیت مواد غذائی کمک کنند.

به گفته دیوید آچسون  دستیار کمیسیون FDA، تبادلات اطلاعات بازرسی با ماموران تعدیل کننده ایمنی مواد غذائی در کشورهای دیگر حائز اهمیت بسیار می باشد. وی خاطر نشان کرد که شرکای صنایع در کشورهای  مختلف ،از جمله چین ، ارگانهای ایمنی مواد غذائی ایالات متحده را در جریان موارد مشکوک آلودگی می گذارند تا اقدامات لازمه برای جلوگیری از ورود این محصولات به ذخیره مواد غذائی ایالات متحده اتخاذ شود.

تررس بیلی  ، مدیر ارشد بخش کشاورزی و مواد غذائی وال مارت گفت ایمنی مواد غذائی دائم در حال تغییر است زیرا همراه با  تولید محصولات غذائی جدید و توسعه فن آوریهای های نوین ، ریسکهای جدیدی نیز به وجود می آید و کشورها در معاملات بیشتری شرکت می کنند. شرکت فروشگاههای وال مارت واقع در آرکانزاس، بزرگترین عرضه کننده خواروبار در دنیا می باشد.

به گفته بیلی ، از طریق " طرح ایمنی مواد غذایی جهانی  " که توسط خود صنایع ایجاد شده ، شرکتهای تولیدکننده مواد غذائی به طور مداوم در حال بهبود مدیریت ایمنی مواد غذائی هستند تا اعتماد مصرف کنندگان را به دست بیاورند.

 گزارش : کشت دانه ها : فرصتهائی برای همکاری چین و ایالات متحده در مورد ایمنی مواد غذائی در تارنمایی مرکز ویلسون موجود است .

http://www.america.gov 

  ---------------------------------------------------------------------------------------------------

گواهینامه های تضمین کیفیت و ایمنی

اخذ گواهینامه های تضمین کیفیت و ایمنی ، عامل نشان دهنده تعهد و الزام:

 هنگامی که شما با اخذ گواهینامه ملی یا بین المللی رسمی، برای هر فرایند و در هر مرحله از زنجیره تولید مواد غذائی ،تاییدیه داشته باشید،یک پیغام شفاف به مشتریهایتان و دیگر بخشهای دست اندرکار در صنعت غذا ارسال می کنید : اخذ گواهینامه بیانگر آن است که شما برای اجرای استانداردهای لازم و لحاظ کردن خواسته مشتریان، خود را متعهد می دانید.این موضوع بیان می کند که حرفه شما با کیفیت ، ایمنی،صلاحیت و کارائی در انجام فرایند تولید،بسته بندی و توزیع صورت می گیرد.

 استانداردهای مربوطه:

            استانداردهای سیستم مدیریت مانند استاندارد کیفی ISO 9001 ، استانداردهای محیط زیست ISO 14001 و EMAS و استانداردهای بهداشت و ایمنی حرفه ای OHSAS 18001 .

·         گواهینامه سیستم مدیریت مواد غذائی برای HACCP و به دنبال آن            ISO 22000 : سیستمهای مدیریت ایمنی مواد غذائی

·         اخذ گواهینامه اختیاری محصول

·         اخذ گواهینامه ردیابی محصول در زنجیره غذائی

·         استانداردهای ایمنی مواد غذائی خرده فروشان و دستفروشان مانند BRC و IFS برای بخشهای فراوری کننده

·         ممیزی های تعهد اخلاقی زنجیره تامین کننده    

·         استاندارد های ایمنی خوراک دام و طیور مانند GMP/PDV و FAMI-QS برای تولیدات خوراک دام

·         استانداردهای بسته بندی مواد غذائی مانند BRC IOP و FEFCO .

·         استانداردهای فرایند تولید مقدماتی ،مانند EurepGAP برای فرایندهای کشاورزی و دامپروری

 استانداردهای مورد توافق

توضیحات زیر باید در تصمیم گیری شما در انتخاب متناسب ترین استاندارد برای استراتژی های خاص مدیریت ریسکتان موثر باشد.

 گواهینامه سیستم مدیریت :

گواهینامه سیستم مدیریت کیفیت در استاندارد ISO 9001 نشان می دهد که فعالیت شما مشتری مدار بوده و فرایند های داخلی سازمان را نظام مند کرده و بهبود می بخشد.

گواهینامه استاندارد های مدیریت محیط زیستISO 14001 و EMAS به سازمان شما در جهت کنترل و مدیریت موفق مهمترین جنبه های زیست محیطی کسب و کارتان ،کمک می نماید. مانند تابش های آلوده کننده،جابجائی و تغییر و تبدیل زباله و بهینه سازی انرژی.

اخذ گواهی نامه OHSAS 18001 سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت کارکنان در محیط کار نشان می دهد که شرکت شما برای حفظ کارکنان و محیط از صدمات ناگهانی برنامه ریزی کرده است.

سیستم های مدیریت ایمنی مواد غذائی

 استاندارد HACCP و و به دنبال آن استاندارد خیلی جدیدتر ISO 22000 :

سیستم مدیریت ایمنی مواد غذائی ،استانداردهای اصولی هستند که برای هر شرکت به منظور تشخیص مخاطرات وابسته و نیز برای مدیریت موثر این مخاطرات حال ناشی از دیدگاه ایمنی مواد غذائی و یا به منظور ایجاد ارزش افزوده در شرکت، تدوین شده اند.

 گواهینامه این دو استاندارد، شرکت را از آزمایشات کنترل کیفی پرهزینه و زمان برگذشته به سمت تفکر پیشگیرانه سوق می دهد. این تفکر منجر می گردد تا شما با استقرار سیستمی نظامند بتوانید تمام جنبه های زنجیره غذائی را از خرید مواد اولیه تا محصولی که به دست مصرف کننده می رسانید ، پوشش دهید.

 گواهینامه های اختیاری :

این گواهینامه ها ممکن است مربوط به استانداردهای مشخص شده توسط سازمان جهانی استانداردسازی (ISO) باشد. در تمام موارد، گواهینامه در برگیرنده سیستم های ارزیابی کیفیت ، بررسی فرایندهای تولید و آزمایش محصولات نمونه بوده که نمونه ها از لحاظ پارامترهای مبتنی بر خواص محصول و سطوح قابل قبول مخاطرات هم برای مصرف کننده و هم تولید کننده ارزیابی شده است.

گواهینامه محصول ،خواص مختص محصول را که منجر به تمایز آن از دیگر محصولات مشابه شده را پررنگ تر کرده ونمایانگر ایمنی و کیفیت تضمین شده محصول خواهد بود.

 گواهینامه قابلیت ردیابی در زنجیره تولید مواد غذائی :     

یک محصول غذائی ایمن نتیجه تمام فرایندها و عملیاتهای تبدیل- فرآوری انجام شده در درون زنجیره تولید مواد غذائی است. برای شناسائی محصول در مواردی که محصولات از لحاظ ژنتیکی تحت فرایند مهندسی قرار نگرفته باشند و یا در مورد محصولات ارگانیک و تطابق گواهینامه برای محصول اصلی ، نیاز به سیستم نظام یافته تشخیص محصول و بازیابی مطمئن اطلاعات مربوط به محصول است. پس ازآن در برخی شرایط ،سیستم پس گرفتن محصول یا معدوم ساختن به شکلی کارا،سریع و دقیق نیز باید وجود داشته باشد.

گواهی نامه ردیابی در زنجیره تولید مواد غذائی تمام جنبه ها را در بر گرفته و فعالیتهای تمام شرکتهای تولیدی موجود در زنجیره تولید مواد غذائی از مزرعه تا سفره را شامل می شود.برای شرکت شما این فرایند مستلزم تدوین گزارشات پیگیری جزئیات از جریان مواد خام، تمام بخشهای درگیر در فرایند و اثبات استفاده از سیستم مدیریت می باشد.

 استاندارد های ایمنی مواد غذائی در بخش خرده فروشی :

خرده فروشان مهم در بریتانیا،آلمان ،فرانسه و اکثر نقاط اروپا ،به ایمنی مواد غذائی به دلیل الزامات قانونی و مسوولیت مستقیم توجه فراوانی دارند. برای اعمال کنترل در این حالت، خرده فروشان باید از وجود گواهینامه های مورد نیاز تمام تامین کنندگان مواد غذائی که کالای آنها را تامین می کنند و نیز توانایی آنها در برآورده ساختن خواسته های کیفی و ایمنی و نیز ملزومات قانونی مطئن شوند.

 استاندارد جهانی برای مواد غذائی در کنسرسیوم خرده فروشان بریتانیا و استاندارد بین المللی مواد غذائی ،سیستم استانداردهای ایمنی کالا،همگی اطمینان بخش اجرای قانون از جانب تامین کنندگان بوده و توانائی خرده فروشان را برای تضمین کیفیت و ایمنی محصولات غذائی فروخته شده تضمین می نماید.

 الزامات استانداردهای خرده فروشان بر مبنی سیستم های مدیریت کیفیت، سیستم HACCP و استانداردهای زیست محیطی واحد صنعتی ،الزامات عملیات بهینه تولید(GMP) و عملیات بهینه بهداشتی (GHP) تدوین شده اند.

 بازرسی فاکتورهای اخلاقی در زنجیره تامین:

مدیریت فاکتورهای اخلاقی در زنجیره تامین یکی از جنبه های کاروکسب مسوولیت پذیر در کشورهای در حال توسعه است.بدلیل آنکه شرکتها تحت فشارهای فزاینده برای درگیری بخشهای مختلف شرایط کاری در سازمانها در طول زنجیره تامین آنها هستند، مدیریت مناسب زنجیره تامین، باید خطر عدم اجرای استانداردهای اخلاقی را مورد توجه قرار دهد.

 دستور جلسه فاکتورهای اخلاقی زنجیره تامین و فشار مشتری برای خرید کالاهائی که در آنها خواسته هایش را از جنبه فاکتورهای اخلاقی نیز در بر داشته باشد، در سالهای اخیر بطور قابل ملاحظه ای گسترش یافته ،به طوری که تامین کنندگانی را که خواسته هایشان را اجرا نکنند تحریم می کنند.

 این عامل ، ممیزی را برای شرکت ها به منظور نظارت و مدیریت در عملکرد تامین کننده و برای ترویج مکانیزم های گزارش دهی ،که بسیار اهمیت دارد،ضروری می نماید. این فشار تنها از طرف مصرف کنندگان نبوده واغلب از طرف سرمایه گذاران اجتماعی و مسئول در برابر مردم ،بیشتر فشار وارد میشود.اظهار نظر های اجتماعی در ارتباط با اجرای قانون از دلایل اصلی برای اثبات موفقیت مدیریت فاکتورهای اخلاقی در زنجیره تامین است.

 بدون نظارت کارا و مداوم بر انجام کار ،تشخیص آنکه در بخشی از شرکت پیشرفتی بوجود آمده غیر ممکن است.

 استانداردهای ایمنی خوراک دام :

هنگامی که به غذاهائی با منشا دامی اشاره می شود،قطعا فاکتور اساسی در تضمین کیفیت ، محصول مصرفی خوراک دام است.استانداردهای خاص مانند عملیات تولید بهینه و کمیسیون خوراک دام درآلمان (PDV) که به فرایندهای تولید،حمل و نقل و خرید و فروش خوراک دام مرتبط بوده و نیز FAMI-QS که در اجزاء سازنده خوراک دام و تولید افزودنی ها کاربرد دارد،درمبحث تضمین ایمنی خوراک دام مورد توجه قرار گرفته اند.

در اصل ،اخذ گواهینامه استانداردهای مذکور به معنی کاربرد اصول HACCP و  GMP با تاکید بر انسان به عنوان مصرف کننده محصولات نهائی است.

 استانداردهای بسته بندی مواد غذائی : 

تمام موادی که در تماس با مواد غذائی هستند ،بویژه بسته بندی مواد غذائی ،می توانند ایمنی مواد غذائی را هم از طریق نقصان در محافظت مناسب غذا و هم از طریق آلودگی، تحت تاثیر قرار دهند. استاندارد BRC IOP که توسط اتحادیه خرده فروشان بریتانیا ارائه شده و نیزاستاندارد FEFCO که توسط تولید کنندگان پوششهای مقوائی در اروپا ترویج یافته ، ملزومات تضمین ایمنی مواد غذائی را همراه با اجرای اصول HACCP و GMP خاص این بخش از صنعت غذا ارائه داده است.

 استاندارد فرایند های پیش از تولید :

استاندارد EuropGAP توسط اتحادیه خرده فروشان اروپا بنا نهاده شد که در برگیرنده اصول و مبانی لازم در اجرای عملیات بهینه کشاورزی بوده و امروزه به عنوان یک استاندارد جهانی برای تضمین کیفیت و ایمنی محصول نهائی در بخش کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است.

 محصولاتی تحت پوشش این استاندارد شامل : محصولات برداشت شده ،مواد اولیه و مواد غذائی با منشاء حیوانی بوده که بدین ترتیب GAP می تواند هم برای محصولات کشاورزی و هم دامپروری مورد استفاده قرار گیرد.

اولین استاندارد صادره، استاندارد Eureo GAP میوه و سبزیجات بوده که تحت عنوان استاندارد EurepGAP IFA (تضمین کشاورزی بی عیب) تعریف شده است. استانداردی با بخشهای مجزا مشتمل بر محصولات قابل ترکیب و اصلاح نژاد. 

 منابع:

(1). The Food Standards Agency – an interim proposal by Professor Philip Jones, 30 April 1997. Cabinet Office

(2). The Food Standards Agency – A Force for Change. Government

White Paper presented to Parliament. Cm 3830. HMSO. January 1998

(3). Food Standards Agency. Consultation on draft legislation. Cm 4249.HMSO. January 1999

(4). Food Standards – First Report. Proceedings of the House of

Commons Food Standards Select Committee. HC 276. January 1999

(5). European Commission White Paper on Food Safety. COM (1999) 719

کلمات کلیدی :

 HACCP - ISO 22000- ایمنی موادغذایی - گواهینامه تضمین کیفیت و ایمنی – استاندارد -

نویسنده:  سامان ایزدخواه – فریبا خاک زاد