مدیریت بحران

مدیریت بحران دارای چهار رکن اصلی متشکل از:

(1) کاهش خسارات، (2) آمادگی، (3) واکنش و (4) بازسازی و عادی سازی است. سیستم جامع مدیریت بحران مخاطرات بالقوه و منابع موجود را ارزیابی کرده طوری برنامه‌ریزی می‌نماید که منابع موجود را با مخاطرات موازنه کند تا با استفاده از منابع موجود بتوان بحران را کنترل نمود.

مراحل مدیریت بحران عبات اند از :

(1) پیشگیری و کاهش اثرات: کاهش احتمال وقوع یا اثرات ناشی از بلایا، (2) آمادگی: برنامه‌ریزی و پژوهش، آموزش و مانور، (3) مقابله: ارایه خدمات اضطراری بلافاصله پس از وقوع بحران، (4) بازسازی: بازگرداندن جامعه به حالت عادی و نه لزوماً حالت پیش از بحران.

ویژگی‌های مدیریت بحران

1. مشارکت داوطلبانه مردم را در امور آمادگی، مقابله با بحران و امدادرسانی، کاهش اثرات بلایای طبیعی و بحران و بازسازی و عادی‌سازی تشویق و ترغیب می‌‌کند.2. جهت‌گیری به عمل دارد.3. به نیاز آسیب‌دیدگان واقف می‌شود.4. مدیریت مستقل و پرداختن به عملیات امدادرسانی جدید و ابتکاری را تشویق می‌کند.5. به توسعه عملیات مقابله با بحران و آمادگی برای بحران اهمیت می‌دهد.6. با توجه دلسوزانه به نیازهای کارکنان خود به بهره‌وری دست می‌یابد.7. فلسفه‌ای را که بیشتر بر پایه ارزشهای رهبرانشان و مردم استوار است به کار می‌بندد.8. به کاری که درباره آن بهترین اطلاعات و آگاهی را دارد دست می‌زند.9. سازمانی ساده و شمار اندکی کارمند ستادی دارد.10. به تناسب و اقتضاء، کارها را به گونه نامتمرکز انجام می‌دهد.11. آداب و سنن اجتماعی، فرهنگی و محلی را محترم می‌شمارد.

مانور‌های مقابله با بحران: مانورها مجموعه تمرین‌هایی هستند که هدف‌شان ارتقای سطح آمادگی در جامعه است. شاید به جرأت بتوان گفت پس از تمرین‌های نظامی مانور‌های رویایی با شرایط اضطراری ناشی از بلایای طبیعی و حوادث انسان‌ساز فراگیرترین نوع تمرین‌ها برای آمادگی در جهان به شمار می‌آید.تمرین‌های مقابله با بلایای طبیعی به انواع توجیهی، میدانی، دورمیزی، عملکردی و مقیاس کامل تقسیم می‌شود. مانورها به ارزیابی عملکرد و نیز برآورد کیفی منابع می‌پردازند و معیاری برای سنجش اجرایی بودن و عملکرد برنامه مدیریت بحران می‌باشند.

انواع مانور عبارت اند از:

1- مانور توجیهی: شامل جلسات توجیهی و یا شبیه‌سازی‌های بسیار کوچک یک یا چند عمل مشخص

2- مانور دورمیزی: یک سناریو مطرح می‌شود تا افراد شرکت‌کننده بر اساس برنامه راه‌حلها را ارایه می‌دهند ولی نه زمان‌بندی و نه مکان واقعه شبیه‌سازی نمی‌شود.

3- مانور عملیاتی: یک سناریو بر اساس زمان‌بندی شبیه‌سازی‌شده مطرح می‌شود و افراد شرکت‌کننده موظفند با رعایت برنامه و زمان‌بندی دستوراتی صادر کنند، اما از نظر فیزیکی واقعه شبیه‌سازی نمی‌شود و دستورات به عمل تبدیل نمی‌شوند.

4-مانور با مقیاس واقعی: سعی بر این است که تمام ابعاد یک بحران شبیه‌سازی شود و عملیات نیز به صورت فیزیکی در محل انجام می‌شود. بسته به امکانات، میزان شباهت به شرایط واقعی ممکن است متفاوت باشد.از میان انواع تمرینات ذکر شده، به نظر می‌رسد انواع میدانی و مقیاس کامل برای ارزیابی آموزش‌های همگانی ارایه شده درباره مقولات مرتبط با بلایای طبیعی و بررسی وضعیت مشارکت مردمی مناسب‌تر باشند.

اهداف مانورارزیابی عملکرد برنامه‌های عملیاتی برخی از اجزای طرح جامع مدیریت بحران، مشاهده و ارزیابی نحوه استفاده از تجهیزات فیزیکی، تقویت سیاست‌ها و روش‌های‌ عملیاتی تعیین شده، آزمایش میزان آمادگی و هماهنگی بین سازمان‌های مسؤول و نیز برآورد کیفی و کمی منابع از جمله اهداف برگزای این مانور می‌باشد.

پس می‌توان اهداف کلی مانور را به صورت زیر بیان نمود:

ایجاد آمادگی بیشتر برای مقابله با بلایای طبیعی و کنترل آنها

مشخص نمودن نقاط ضعف برنامه‌ریزی‌های ارایه شده بهبود بخشیدن به هماهنگی بین سازمانهای مسؤول روشن نمودن نقش‌ها و مسؤولیت‌ها

اطمینان یافتن ازقابلیت‌های اجرایی طرح آزمایش نمودن طرح‌ها و نظام‌های مدیریت بحران در شرایط واقعی استحکام بخشیدن همکاری بین سازمانهای مدیریت شهری، سازمانهای دولتی ومنابع بخش خصوصی و شهروندان نشان دادن کاربرد سیستم جامع مدیریت بحران درشهر

آزمایش مقدماتی عملکرد محدود برخی از سازمان‌های مدیریت بحران شهری

مسؤول مدیریت بحران شهر تهران در مناطق مشاهده

نحوه استفاده از تجهیزات فیزیکی تقویت سیاست‌ها و روش‌های عملیاتی تعیین شده برای سازمان‌های مسؤول برآورد کیفی و کمی منابع ساختار مانورهای مدیریت بحران

ساختار مورد استفاده در مدیریت بحران و مانورهای آن ، سامانه فرماندهی حادثه (ICS) است که سازمان‌های مسؤول و ستادهای مدیریت بحران مناطق 21گانه تهران با استفاده از برنامه‌های عملیاتی، آن را پیاده می‌نمایند. این ساختار بر اساس اصول پایه‌ای بنا نهاده شده است که از طرفی موجب اطمینان یافتن از به کارگیری مؤثر منابع و از سویی کاستن از اختلالات در سیاست¬گزاری‌ها و عملیات سازمان‌های پاسخ‌گو می‌گردد. این اصول بایستی برای هر نوع بحران و هر سطحی در تمام سازمان‌‌های مسؤول به کار گرفته شوند.

اصول سامانه فرماندهی حادثه عبارت‌انداز:

زبان مشترک، ساختار مشترک و یکسان، سازماندهی با الگوی مشخص، اصالت کار، سیستم ارتباطی منسجم، طرح‌های عملیاتی حادثه به شکل متمرکز، حوزه مدیریتی قابل کنترل، اماکن و پایگاه‌های مشخص، مدیریت جامع منابع و سیستم فرماندهی واحد .

بنابراین، به دو دلیل، وجود سامانه فرماندهی حادثه برای تمام سازمان‌ها ضروری است:

1- مدیریت بهینه و استاندارد حوادث داخل یک سازمان.

2- مدیریت استاندارد بخشی از امور مدیریت بحران، در صورتی که از طرف سازمان مسؤول کار مشخص و نسبتاً مستقلی به آن سازمان واگذار شده باشد. در این شرایط، سامانه فرماندهی حادثه سازمان زیر نظر سامانه فرماندهی حادثه امور مربوطه و همچنین ستاد مدیریت بحران شهر تهران فعالیت می‌نماید. لذا هر سازمان باید با توجه به همکار یا پشتیبان بودن هریک از امور، خود را با سلسله مراتب سامانه فرماندهی حادثه سازمان مسؤول مربوطه هماهنگ نماید.
برگرفته از: وبلاگ ایمنی وبهداشت در برق